Kołowrotek to jeden z najważniejszych elementów wyposażenia każdego wędkarza. Dziś trudno sobie wyobrazić łowienie bez niego, ale jego historia sięga setek lat wstecz. Jak powstał pierwszy kołowrotek? Jak rozwijał się w kontekście wędkarstwa karpiowego? O tym właśnie opowiemy w tym artykule.

Pierwsze kołowrotki – skąd się wzięły?

Najwcześniejsze wzmianki o kołowrotkach pochodzą z Chin. Namalowana około 1195 roku ilustracja „Wędkarz na zimowym jeziorze” autorstwa Ma Yuana jest najstarszym znanym przedstawieniem kołowrotka wędkarskiego. Jednak mechanizmy do nawijania żyłki istniały tam już w IV wieku naszej ery. Były to drewniane konstrukcje z ręcznie obracaną szpulą, które ułatwiały łowienie w rzekach i jeziorach.

Do Europy kołowrotki trafiły dopiero w okolicach 1650 roku, w okresie, gdy wędkarstwo muchowe w Anglii zyskiwało na popularności. Wcześniej europejscy wędkarze używali żyłki z włosia końskiego, mocowanej bezpośrednio do szczytówki wędki lub prowadzonej przez pętlę na jej końcu.

W XVII wieku w Anglii i Francji zaczęto stosować proste kołowrotki przypominające bębny. Umożliwiały one łatwiejsze zarzucanie zestawu i bardziej precyzyjne prowadzenie przynęty. Pierwsze rysunki tego typu mechanizmów pojawiły się w książce "The Compleat Angler" (1653) Izaaka Waltona, opisującej techniki wędkarskie tamtych czasów.

Rozwój konstrukcji – XIX wiek i innowacje P.D. Mallocha

W XIX wieku nastąpił znaczący rozwój konstrukcji kołowrotków. W 1880 roku szkocki tkacz P.D. Malloch wprowadził innowację, inspirując się stożkową szpulą z maszyn tkackich. Jego wynalazek, będący połączeniem tradycyjnej szpuli i stożka, umożliwiał swobodne wysnuwanie się sznura podczas rzutu oraz łatwe zwijanie po nim. Malloch osiągnął to, obracając szpulę o 90 stopni, stożkiem w kierunku szczytówki wędki.

Ten przełom technologiczny pozwolił na dalsze rzuty i większą precyzję prowadzenia przynęty, co stało się fundamentem dla współczesnych kołowrotków spinningowych.

Kołowrotki a łowienie karpi

Wędkarstwo karpiowe jako odrębna technika zaczęło nabierać popularności w XX wieku, głównie w Wielkiej Brytanii. Kluczową postacią tego okresu był Richard Walker, który w latach 40. i 50. wprowadził nowoczesne metody połowu dużych karpi.
Zaczął łowić ryby w młodym wieku, ucząc się tego u dziadka w Hertford. Przez 28 lat był rekordzistą Wielkiej Brytanii w kategorii karpia – złowił rybę o wadze 44 funtów (20 kg) w stawie Redmire w Herefordshire .

Wraz z rozwojem technik łowienia pojawiła się potrzeba bardziej zaawansowanych kołowrotków. W latach 80. firma Shimano wprowadziła na rynek kołowrotek z wolnym biegiem, czyli tzw. baitrunner. Ten innowacyjny system pozwalał karpiowi na swobodne odpływanie z przynętą bez stawiania dużego oporu. W momencie brania wędkarz mógł błyskawicznie przełączyć mechanizm i rozpocząć holowanie ryby.

Najważniejsze etapy ewolucji kołowrotka:

1. Starożytne Chiny (IV wiek n.e.)

Pierwsze znane kołowrotki wykonane z drewna.

Mechanizm ręcznego nawijania linki.

2. Europa XVII-XVIII wiek

Rozwój prostych bębnowych kołowrotków w Anglii i Francji.

Dokumentacja w książce "The Compleat Angler" Izaaka Waltona.

3. XIX wiek – Innowacje P.D. Mallocha

Wprowadzenie stożkowej szpuli umożliwiającej dalsze rzuty.

Przełom technologiczny w konstrukcji kołowrotków spinningowych.

4. XX wiek – specjalizacja w połowie karpi

Rozwój nowoczesnych metod wędkarskich i sprzętu.

Wprowadzenie baitrunnera – systemu wolnego biegu.

5. Współczesność

Zaawansowane technologicznie urządzenia z lekkich i wytrzymałych materiałów.

Precyzyjne hamulce i dodatkowe funkcje wspomagające wędkarzy w różnych technikach połowu.

Kołowrotki karpiowe dziś

Dzisiejsze kołowrotki karpiowe to zaawansowane technicznie urządzenia. Producenci oferują modele z precyzyjnymi hamulcami, lekkimi materiałami i wytrzymałymi mechanizmami. Wybór odpowiedniego sprzętu zależy od stylu łowienia – niektórzy preferują tradycyjne kołowrotki z dużą szpulą, inni wolą modele z wolnym biegiem.

Bez względu na wybór, jedno jest pewne – od czasów pierwszego kołowrotka minęły wieki, ale jego rola w wędkarstwie karpiowym pozostaje niezmienna. To właśnie dzięki niemu możliwe jest skuteczne łowienie tych majestatycznych ryb.

Wojciech Lenart